اسید استیک

اسید استیک یا اتانوئیک اسید با فرمول شیمیایی CH3COOH ، نوعی کربوکسیلیک اسید آلی و ضعیف است. در این محتوا علاوه بر معرفی کامل اسید استیک، به بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن، نحوه خرید، قیمت اتانوئیک اسید و مهم‌ترین کاربردهای این اسید ساده در مصارف خانگی و صنعتی می‌پردازیم.

در ضمن تمام موارد لازم برای نگهداری و انبار کردن و همچنین نکات ایمنی هنگام کار و استفاده از اسید استیک را به شما آموزش می‌دهیم.

اسید استیک چیست و چگونه تولید می‌شود؟

استیک اسید یا جوهر سرکه که با نام‌های اسید متان کربوکسیلیک و اسید استیک یخچالی، جوهر انگور، اسید اتیلیک، هیدروژن استات و اسید استیک گلاسیال نیز شناخته می‌شود؛ حلالی مایع و قطبی (آب‌دوست) شبیه آب یا اتانول است. این اسید آلی ضعیف و تک ظرفیتی را با خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی، نخستین بار هرمان کوبله از ترکیباتی غیرآلی سنتز کرد. سرکه در واقع نوعی اسید استیک رقیق شده در آب است.

نحوه سنتز اسید استیک

سنتز جوهر سرکه یا استیک اسید به دو شکل اتفاق می‌افتد:

• تولید طبیعی به‌وسیله باکتری‌ها
• سنتز مصنوعی و صنعتی استیک اسید

1. تولید صنعتی استیک اسید

حدوداً 75 درصد از اتانوییک اسید تولیدی، در صنعت استفاده می‌شود. بنابراین به دلیل حجم مصرف بالایی که دارد، تولید طبیعی آن مقرون به صرفه و کافی نیست. در صنایع شیمیایی برای تولید جوهر انگور به مقدار زیاد، از واکنش کربونیلاسیون متانول طی سه مرحله استفاده می‌کنند.

CH₃OH + HI → CH₃I + H₂O

CH₃I + CO → CH₃COI

CH₃COI + H₂O → CH₃COOH + HI

اسید استیک در واکنش‌های متفاوتی مانند سنتز اکریلیک اسید یا تولید اسید لاکتیک، به‌عنوان ماده جانبی واکنش تولید می‌شود. همچنین در مقیاس بزرگ صنعتی، از اکسیداسیون‌های زیر تولید می‌شود.

اکسیداسیون استالدئید: 2C4H10 + 5O2 → 4CH3CO2H + 2H2O

اکسیداسیون اتیلن: C2H4 + O2 → CH3CO2H

2. تولید طبیعی جوهر سرکه

در اثر تخمیر برخی از میوه‌ها و مواد غذایی قندی در مجاورت اکسیژن، باکتری‌ها، سرکه و الکل تولید می‌کنند. البته برخی از باکتری‌های بی‌هوازی می‌توانند مواد غذایی قندی را بدون ایجاد اتانول به سرکه تبدیل کنند.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی اسید استیک

انواع کاربرد استیک اسید: مصرف صنعتی و خوراکی

اتانوئیک اسید یا جوهر سرکه، نوعی اسید و ماده شیمیایی مهم با کاربردهای متنوع در مصارف صنعتی و خانگی است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

اسید استیک در زمینه پزشکی و داروسازی

استیک اسید به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی که دارد، عفونت‌های قارچی و باکتریایی را به راحتی از بین می‌برد. همچنین در از بین بردن سلول‌های سرطانی و تومور مغزی نقش بسیار مهمی دارد. در تولید برخی از داروها مانند آسپرین و قطره ازبین‌برنده عفونت گوش از اسید استیک خوراکی استفاده می‌کنند.

صنعت کشاورزی و باغداری

از اسپری حاوی اسید استیک رقیق شده، برای از بین بردن قارچ گیاهان و همچنین کاهش و توقف رشد علف‌های هرز استفاده می‌شود.

پرورش زنبور

برای استریل کردن شانه‌های عسل و محل رشد نوزادان زنبور از اسید استیک استفاده می‌کنند. همچنین این ماده محافظت کننده قوی کندوها، در برابر بیماری و حمله حشرات موم خوار است.

تولید و استخراج نفت

جداسازی گوگرد از نفت، چالشی اساسی در روند استخراج نفت است که استیک اسید آن را آسان کرده است. طی فرایند اکسیداسیون فرمیک اسید 96 درصد و اتانوئیک اسید 94 درصد و گوگرد باقی مانده، گوگرد موجود در نفت سفید جدا می‌شود.

صنایع تولیدی چسب، رنگ و رزین 

با ترکیب استیلن و اتانوئیک اسید (طی فرایند اکسیداسیون اتیلن)، پلی ونیل استات تولید می‌شود. از این ماده به عنوان چسبی قوی برای انواع اتصالات استفاده می‌شود. همچنین در تولید انواع پوشش‌های کاغذی، رنگ‌های پوششی، دستمال‌کاغذی و صنایع چوب و مبلمان نقش مهمی دارد.

صنایع نساجی و رنگرزی

پنبه مقاومت بسیار کمی در برابر تابش نور خورشید دارد. مدتی بعد از قرارگرفتن در برابر نور خورشید رنگ آن به زرد کم‌رنگ متمایل می‌شود. پس از رنگ الیاف، آن‌ها را در محلول اسید استیک قرار می‌دهند تا رنگ روی آن تثبیت شود و بعد از قرار گرفتن جلوی نور خورشید یا در آب داغ، اصطلاحاً بور نشود.

سایر کاربردهای اسید استیک

• تولید بطری‌های آب معدنی با خاصیت ضد رطوبت
• سبک کردن آب سنگین و تصفیه آب
• جلادهنده رنگ
• رسوب زدایی و از بین بردن زنگ زدگی فلزات
• ساخت فیلم دوربین‌های عکاسی آنالوگ با تولید استات سلولوز
• مؤثر در فرایند چاپ و ظهور
• تولید ضد یخ و سایر ترکیبات شیمیایی
• تولید عطر و ادکلن، رنگ مو و لاک
• تولید لاستیک و الیاف مصنوعی پارچه‌ها
• به عنوان طعم‌دهنده و ماده افزودنی در ترشی‌ و سایر خوراکی‌ها
• شمردن تعداد گلبول‌های سفید و قرمز در آزمایشگاه
• تولید شوینده‌ها، مواد بهداشتی و پاک‌کننده‌ها